Indie - zabytki Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO

Chhatrapari Shivaji Terminus, po otwarciu nazwany Victoria Terminus, w Bombaju jest wyjątkowym przykładem architektury wiktoriańskiego gotyckiego odrodzenia połączonego z typowymi dla Indii elementami architektonicznymi. Budynek, zaprojektowany przez brytyjskiego architekta Frederick’a Willia’a Stevens’a, stał się symbolem Bombaju, jako “Gotyckiego Miasta”, oraz największym handlowym portem kraju. Terminal powstawał przez 10 lat począwszy od 1878 roku, w wielkim stylu wiktoriańskiego gotyku i oparciu o późnośredniowieczne, włoskie kanony. Jego niezwykłe kamienne kopuły, wieże, ostre łuki i oryginalne rozmieszczenie pomieszczeń zbliżone są do tradycyjnej architektury Indyjskich pałaców. Jest to wyjątkowy przykład spotkania i połączenia dwóch kultur – brytyjscy architekci pracowali tu z hinduskimi rzemieślnikami, aby włączyć hinduskie tradycje oraz idiomy architektoniczne do tworzącego się, unikatowego dla Bombaju stylu.

Wybudowane w II poł. XVI w. przez władcę Akbara, Fatehpur Sikri (Miasto Wiktorii) było stolicą imperium Mogołów jedynie przez ok. 10 lat. Ten kompleks zabytkowych budowli i świątyni w jednorodnym stylu architektonicznym, zawiera jeden z największych meczetów w Indiach – Dżami Masdźid.

Niedaleko ogrodów Taj Mahal znajduje się ważny XVI w. pomnik Mogołów, znany jako Czerwony Fort w Agra. Ta potężna forteca powstała z czerwonego piaskowca i przynależy, wraz z długim na 2,5 kilometra murem obronnym, do cesarskiego miasta władających tu przez dłuższy czas Mogołów. Zawiera w sobie wiele bajkowych pałaców, takich jak pałac Jahangira czy Khas Mahal, wybudowany przez Szacha Johan (Shahbuddin Mohammed Shah Johan); wielkie sale audiencyjne (n.p. Diwan-i-Khas) oraz dwa przepiękne meczety.

Nadal działające, te osobowe koleje przecinające piękne pejzaże kraju są wyjątkowym przykładem śmiałych, pomysłowych rozwiązań dla problemu transportu na całkowicie nierównym, górzystym terenie. Kolej Himalajska Dardżyling powstało w 1881 roku, natomiast budowę Koleji Nilgiri Mountain, postulowano od 1854 r., rozpoczęto w 1891 r. a ukończono w 1908 ze względu na trudności górskiej lokacji, która lasuje się na wysokości od 326 m.n.p.m. do 2 203 m.n.p.m. Było to znaczące udogodnienie ze względu na przemieszczanie się ludności oraz rozwój socjalno-ekonomiczny w kręgach kolonii brytyjskich.

Ten grobowiec, wybudowany w 1570 r., ma szczególne kulturalne znaczenie, jako że był to pierwszy grobowiec ogrodowy na indyjskim subkontynencie. Kolejno inspirował on wiele architektonicznych innowacji, aż do powstania ogromnego mauzoleum Tadź Mahal.

Surowy i majestatyczny rejon Hampi był ostatnią stolicą ostatniego wielkiego hinduskiego królestwa Vijayanagar. Jego bajecznie bogaci książęta wybudowali świątynie Dravidian i pałace, które cieszyły się ogromnym zainteresowaniem podróżników pomiędzy XIV a XVI w. Podbity przez muzułmanów z Dekan w 1565 r., w ciągu sześciu miesięcy zostało okrutnie złupione a następnie porzucone.

Świątynie w Khajuraho powstały za czasów panowania dynastii Chandella, która swoje czasy świetności przeżywała w latach 950 – 1050. Zachowało się jedynie ok. 20 świątyń, należą one do trzech odrębnych grup z dwóch różnych religii – Hinduizmu i Dżainizmu. Uderza w nich doskonała równowaga pomiędzy architekturą a rzeźbą. Świątynia w Kandariya zdobiona jest obficie rzeźbami, które zaliczane są do najwspanialszych pośród innych arcydzieł Hinduskiej sztuki.

Ta grupa sanktuariów, ufundowana przez królów Pallava, została wykuta w skałach wzdłuż Wybrzeża Koromandelskiego w VII i VIII w. Obiekty te słyną zwłaszcza ze swoich rathas (świątynie kształtem przypominające rydwany), mandapas (jaskinie świątynne), wielkich płaskorzeźb na wolnym powietrzu, jak słynne „Zsłanie (Narodziny) do Gangesu”, oraz świątynia Rivage z tysiącami rzeźb poświęconych świętej Sziwie.

Pattadakal, w Karbataka, prezentuje wysoki poziom sztuki eklektycznej, w której – w VII i VIII wieku w czasach panowania dynastii Chalukya – osiągnięto umiejętność harmonijnego połączenia form architektonicznych północnych Indii z tymi z południa kraju. Zobaczymy tam imponujący ciąg dziewięciu świątyń, takich jak sanktuarium Dżaina. Jedno arcydzieło z tej grupy zdecydowanie się wyróżnia – Świątynia Virupaksha, wybudowana w ok. 740 r. przez królową Lokamahadevi, aby upamiętnić zwycięstwo jej męża – Raja Chola I – nad władcami z południa.

„Miasto Jaskiń” na wyspie znajdującej się w Zatoce Omańskiej, niedaleko Bombaju, zawiera zbiór skał, których artystyczne zdobnictwo związane jest z kultem bogini Sziwy. Tutaj hinduska sztuka znalazła ujście swojej ekspresji, zwłaszcza na wielkich płaskorzeźbach w głównej jaskini.

Te trzdzieści cztery klasztory I świątynie, rozmieszczone na przestrzeni dwóch kilometrów, zostały wykopane tuż obok siebie w ścianie wysokiego bazaltowego klifu, niedaleko Aurangabad w Maharashtra. Ellora, ze swoimi niezmiennymi zabytkami, których powstanie datuje się na lata od 600 do 1000 r.n.e, ożywia starożytne społeczeństwo Indii. Elura nie jest jedynie kompleksem unikatowych artystycznych i technicznych dzieł, ale także – ze swoimi sanktuariami poświęconymi Buddyzmowi, Hinduizmowi i Dżinizmowi (lub z ang. Dżajnizmowi) – obrazuje ducha tolerancji, który był charakterystycznym dla starożytnych Indii.

Pierwsza buddyjska spuścizna to jaskinie w Adżanta, których powstanie datuje się na II/I w.p.n.e. W czasach panowania Guptów w Indiach (V i VI w.n.e.), obok jaskiń starszych wykuwano nowe bogato je zdobiąc. Malowidła i rzeźby w Adżanta potwierdzają mistrzostwo buddyjskiej sztuki religijnej i ogromny wpływ, jakie wywarła ona na indyjską sztukę w ogóle.

Na wzgórzu ponad równiną, w odległości ok 40 km od Bhopal, w miejscowości Sanchi znajduje się grupa buddyjskich budynków (są to trzy stupy, ruiny świątyń i klasztorów oraz pałace). Stopień ich konserwacji nie jest jednolity, ale ogólnie ich powstanie datuje się na wieki II/I p.n.e. Jest to najstarsze buddyjskie istniejące sanktuarium, które było ważnym i wielkim centrum Buddyzmu w Indiach aż do XII w.n.e.

Kompleks świątyń Mahabodhi jest jednym z czterech świętych miejsc połączonych z życiem Buddy, a w szczególności osiągnięciem Oświecenia. Pierwsza świątynia została wybudowana przez imperatora Asoka w III w.p.n.e., a zachowane tu świątynie datuje się na V i VI w.n.e. Są to jedne z najstarszych świątyń wybudowanych od razu z kamienia, które zachowały się w Indiach, od późnego okresu panowania Guptów.

Kościoły i klasztory w Goa, pierwszej stolicy portugalczyków w Indiach – w szczególności Kościół Dobrego (Świętego) Jezusa (port.: Basílica do Bom Jesus) z grobowcem św. Franciszka-Ksawerego – ukazują drogę ewangelizacji w Azji. Ośrodki te miały ogromny wpływ na szerzenie stylu manuelińskiego (portugalskiego późnego gotyku, manuelino), manierystycznego oraz barokowego w sztuce we wszystkich krajach Azji, gdzie przeprowadzane były misje chrześcijańskie.

Kutub Minar został wybudowany na początku XIII w. kilka kilometrów od Delhi. Jest to czerwona wieża z piaskowca, wysoka na 72,5 m, a jej średnica wynosi od 2,75 m. na szczycie do 14,32 m w podstawie, na całej długości zdobiona jest żłobieniami. Otaczający ją teren archeologiczny zawiera budynki nagrobne, niezwykle imponującą Bramę Alai-Darwaza – arcydzieło sztuki hindusko-muzułmańskiej (wybudowana w 1311 r.), oraz dwa meczety w tym Quwwatu'l-Islam, najstarszy w północnych Indiach, zbudowany z odzyskanych materiałów z dwudziestu świątyń Brahman.

Park koncentruje wiele przykładów archeologicznego, historycznego i kulturalnego dziedzictwa. Wszystko to położone jest pośród imponujących krajobrazów zawierających miejsca prehistoryczne (jeszcze z chalkolitu – epoki miedzi), fortece pozostałe po starożytnych Hinduskich stolicach, oraz ruiny XVI w. stolicy stanu Gudżart. Miejsce to zawiera także, obok innych, ślady po fortyfikacjach, pałacach, budynkach religijnych, dzielnicach mieszkalnych, okręgach rolniczych i instalacjach wodnych, które mogły tu powstawać na przestrzeni od VIII do XIV wieku. Świątynia Kalikamata, na szczycie wzgórza Pavagadh, uważana jest za jedną z ważniejszych i przyciąga niezliczone ilości pielgrzymów każdego roku. Miejsce to jest jedynym, zachowanym w niezmienionym kształcie przed-mogolskim islamskim miastem.

W sercu Assam, park ten jest ostatnim miejscem w Indiach, nie zniszczonym ludzką ręką. Zamieszkuje go największa na świecie populacja nosorożców jednorożnych, obok wielu innych ssaków, takich jak tygrysy, słonie, pantery i niedźwiedzie, oraz tysiące ptaków.

Początkowo były to tereny łowieckie dla Maharadży, dziś jest to największy obszar, na którym zimują niezliczone ilości ptaków z Afganistanu, Turkmenistanu, Chin i Syberii. Zanotowane zostały tu 364 gatunki ptaków, łącznie z rzadkim żurawiem syberyjskim.

Na łagodnych zboczach Himalajów, gdzie zalesione wzgórza ustępują miejsca nawarstwiającym się trawiastym obszarom oraz tropikalnym lasom, rezerwat Manas jest domem dla ogromnej liczby różnorodnych gatunków dzikich zwierząt, w tym zagrożonych wyginięciem, takich jak tygrysy, świnie karłowate, indyjskie nosorożce oraz indyjskie słonie.

Są to jedne z najbardziej spektakularnych dzikich terenów w Himalajach. Nad wszystkim góruje szczyt Nanda Devi, który wznosi się na wysokość ponad 7 800 m. Park Narodowy Nanda Devi pozostał mniej więcej nietknięty z powodu swojej niedostępności. Jest zamieszkały przez różne zagrożone ssaki, ważnym jest tu zwłaszcza lampart śnieżny, himalajskie piżmowce oraz nachury (bharal lub owca niebieska). Park Narodowy Dolina Kwiatów jest znany ze swoich łąk endemicznych, alpejskich kwiatów i wyjątkowego piękna natury, jest także domem dla rzadkich i wymierających gatunków zwierząt, takich jak azjatyckie niedźwiedzie czarne, lamparty śnieżne, niedźwiedzie brunatne i niebieskie owce (natury). Te dwa Parki tworzą wyjątkową strefę przejściową pomiędzy łańcuchami górskimi Zanskaru i Wielkich Himalajów, zachwyt nad nimi widać w hinduskiej mitologii, a od stu lat chwalone są także przez górskich turystów jak i botaników.

Sundarban obejmuje 10 000 km2 powierzchni wodnej i lądowej (ponad połowa znajduje się na terenie Indii, reszta należy już do Bangladeszu) w delcie Gangesu. Jest to największy na świecie teren lasów namorzynowych. W parku żyje wiele gatunków rzadkich oraz zagrożonych wyginięciem, w tym tygrysy, ssaki wodne, ptak oraz gady.

Skalne schronienia Bhimbetka położone są na podgórzu wzgórz Vindhyan, na południowym skraju płaskowyżu centralnych Indii. W masywie odkrytych piaskowców, nad stosunkowo gęstym lasem, znajduje się pięć skupisk naturalnych skalnych schronień, ukazujących malowidła, które powstawały na przestrzeni epoki mezolitu aż do okresu historycznego. Kulturowe tradycje mieszkańców dwudziestu jeden wiosek graniczących z tymi terenami są tu doskonale na naściennych malowidłach.

Na wybrzeżach Zatoki Bengalskiej, skąpana w promieniach wschodzącego słońca, wznosi się świątynia Konarak, monumentalne przedstawienie rydwanu bóstwa słońca – Surya. Jego dwadzieścia cztery koła zdobione są symbolicznymi elementami, a zaprzężony jest w sześć koni. Wybudowana w XIII w., jest jednym z najsłynniejszych Brahmanskich sanktuariów w Indiach.

To ogromne mauzoleum z białego marmuru wybudowane w Agrze pomiędzy 1631 a 1648 rokim z rozkazu mogolskiego imperatora Shah Johan ku pamięci jego ukochanej żony. Taj Mahal jest klejnotem muzułmańskiej sztuki w Indiach ora jednym z bardziej popularnych i podziwianych arcydzieł światowego dziedzictwa kulturowego.

Dwie Wielkie Świątynie Chola z XI i XII wieku zostały dodane do kompleksu XI w, świątyń Brihadisvara w Thanjavur w 1978 roku. Wielkie Żyjące Świątynie Chola zostały wybudowane przez królów z imperium Chola, które rozciągało się przez całe południowe Indie i sąsiadujące z nimi wyspy. Grupa ta zawiera obecnie trzy XI i XII w. Świątynie Chola: Świątynię Brihadisvara w Thanjavur, świątynię Thanjavur i świątynię Airavatesvara w Darasuram. Świątynia Gangaikondacholisvaramm wybudowana przez Rajendra Pierwszego, została ukończona w 1035 roku. Jej 53 m. wieża sakralna (vimana) ma zaokrąglone rogi oraz łagodnie wznoszące się ku górze, łukowe elementy, które kontrastują z prostą i surową wieżą w Thanjavur. Posiada ona sześć par masywnych, monolitycznych figur dvarapalas (byli to uzbrojeni strażnicy świątyni), które strzegą wejść, wewnątrz zaś niezwykle piękne zdobienia z brązu. Kompleks świątyń Airavatesvara, wybudowanych przez Rajaraja Drugiego w Darasuram, prezentuje 24 m. vimana oraz kamienny posąg Sziwy. Świątynie te świadczą o geniuszu ludu Chola w kwestii architektury, rzeźby, malarstwa oraz wytworów z brązu.